Samorząd Warki do 1918 r.

Warecki samorząd ma długą i bogatą historię. Wiadomo, że w 1375 r. w nadpilickim grodzie występowała rada miejska, konsulowie oraz rajcy. Na ich czele stał wówczas wójt o imieniu Piotr. Rada miejska reprezentowała lokalną wspólnotę, zabierała głos w sprawach dotyczących mieszkańców. Do naszych czasów, w zbiorach Archiwum Państwowego w Toruniu, zachował się dokument z 13 maja 1407 r., w którym „Jan „Proto” rajca oraz rada miasta Warki poświadczają, że dwie tratwy wraz z popiołem należą do Jakuba zwanego „Pruszin” mieszczanina Warki”. Oczywiście radni decydowali również o polityce finansowej wspólnoty. W XVI i XVII w. miasto czerpało dochody z różnych opłat m.in. z cła, mostowego, brukowego, targowego i jarmarcznego. Tutejszy samorząd miał się więc czym rządzić.

Wojny w XVII i XVIII w., które przetoczyły się przez Rzeczpospolitą, nie ominęły Warki. Ich skutki odbiły się na możliwościach samorządu. Mimo kryzysu władze miejskie podejmowały godne podziwu inicjatywy. Jedna z nich miała miejsce w 1791 r. Wówczas burmistrz miasta zwrócił się do Komisji Policji o zezwolenie na sprzedaż pustego placu w rynku, aby móc dostarczyć trzysta złotych polskich wysłanemu z Warki do Akademii Krakowskiej studentowi! Trzy lata później tutejszy ratusz stał się areną doniosłego wydarzenia. Mieszkańcy ziemi wareckiej, wśród których niepoślednią rolę musieli odgrywać przedstawiciele samorządu, zeszli się do tutejszego ratusza, gdzie wyrazili wolę przyłączenia się do powstania kościuszkowskiego.

W okresie zaborów istotny wpływ na samorząd miała administracja państw zaborczych. Rosja, Prusy i Austria dzieląc między siebie Rzeczypospolitą wymazały ją z map na długie 123 lata. Warka najpierw przypadła w udziale Prusom, a później dostała się pod panowanie carskiej Rosji. Pomimo zaborów, Polacy nadal piastowali wysokie funkcje w magistracie. Funkcję burmistrza w Warce sprawował m.in. Franciszek Kostecki. Jednak z biegiem lat, polityka rusyfikacji stawała się coraz mocniej odczuwalna.

Odbijało się to w decyzjach personalnych dotyczących władz lokalnych. Ksiądz Marceli Ciemniewski, miłośnik lokalnej historii w książce Dzieje miasta Warki napisał: „Na burmistrzów miasta naznaczono ludzi małowykształconych, przeważnie Rosjan, którzy przybywając na posadę mieli przedewszystkiem na myśli tylko swoje osobiste wzbogacenie, przychodzili z zamiarem, jak mówili „dieńgi nażywat”. Toteż pod takimi rządami miasto coraz bardziej upadało”.

W 1914 r. wybuchła I wojna światowa. Naprzeciwko siebie stanęli dotychczasowi zaborcy Polski. Już w rok później, w wyniku działań wojennych, Warka dostała się pod okupację niemiecką. Oznaczało to również zmiany w administracji samorządowej. Po wkroczeniu do nadpilickiego grodu Niemców, burmistrzem został Karol Dyr. Po nim funkcję tę sprawowali kolejno: Chodyński – ślązak, słabo mówiący po polsku oraz Wermsing – ten z kolei w ogóle nie znał języka polskiego. Wpływ niemieckiego okupanta na tutejszy samorząd nie był jednak długi. W listopadzie 1918 r. zakończyła się I wojna światowa. Samorząd uległ ponownym przeobrażeniom.