Bitwa pod Warką 1656 r.

Jedno z najsłynniejszych zwycięstw odniesionych nad Szwedami w czasie tzw. „potopu” szwedzkiego rozegrało się na przedpolach wareckiego grodu. 7 kwietnia 1656 r. wojska koronne pod dowództwem Stefana Czarnieckiego i Jerzego Lubomirskiego stanęły pod Warką na południowym brzegu Pilicy. Od ściganego nieprzyjaciela, uchodzącego w kierunku Warszawy z wozami załadowanymi zrabowanymi łupami, oddzielała ich tylko rzeka. Szwedzi, rozebrawszy most, liczyli, że wojsko koronne nie zdoła szybko przedostać się na drugą stronę. Byli w wielkim błędzie. Polacy przekroczyli Pilicę brodem, nieco na wschód od Warki, w okolicach majątku Winiary.

Kiedy oddziały Czarnieckiego zajęły się walką z dragonią szwedzką znajdującą się nieopodal rzeki, ludzie podlegli Lubomirskiemu rzucili się w pogoń za głównymi siłami szwedzkimi dowodzonymi przez margrabiego Fryderyka Badeńskiego. Zdążyły one opuścić miasto. Lubomirski dopadł najpierw straż tylną Szwedów szybko ją rozbijając. Posiadał jednak zbyt szczupłe siły by uporać się z głównymi siłami margrabiego. Dopiero włączenie się do walki oddziałów Czarnieckiego pozwoliło skutecznie i szybko rozprawić się z wojskiem szwedzkim. Do zwycięstwa przyczynili się również okoliczni chłopi, którzy przyszli z pomocą walczącemu wojsku koronnemu.

Bitwa pod Warką była jednym z najważniejszych momentów potopu szwedzkiego, według niektórych przełomowym. Jan Chryzostom Pasek, uczestnik tamtejszego starcia i zarazem słynny pamiętnikarz pisał, że pod Warką zaczęła się chwiać potęga szwedzka i znacznie słabieć. Jest w tych słowach tyle racji!