Zespół pałacowo-parkowy w Warce-Winiarach – Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego

Winiary to miejsce niezwykłe, przepełnione historią, owiane legendami i ciekawostkami. Pierwszy pałac w tym miejscu stanął co najmniej na początku XVII w. Winiary pod Warką obrali na siedzibę starostowie niegrodowi, a w 1671 r. jeden z nich miał tu „piękny dom”. Zapewne na jego miejscu Stanisław Antoni Szczuka – współpracownik króla Jana III Sobieskiego wystawił kolejny pałac wraz z folwarkiem wg projektu Augustyna Wincentego Locci.

W XVIII w. majątek należał m. in. do Józefa Pułaskiego, ojca Kazimierza, starosty wareckiego, adwokata, polityka i pierwszego marszałka wojsk konfederackich. Gościł tu król Stanisław August Poniatowski. Piotr Wysocki skierował tu pierwsze kroki po powrocie z Syberii. Pałac często zmieniał właścicieli, był kilkakrotnie przebudowywany. Ostatnim prywatnym właścicielem Winiar (do 1945 r.) był hrabia Wacław Godziemba-Dąmbski. Po II wojnie światowej mieściło się tu Samorządowe Gimnazjum Ogólnokształcące wraz z internatem i mieszkaniami dla nauczycieli, Liceum Ogólnokształcące, potem także PTTK-owskie regionalne muzeum. W styczniu 1967 r. w pałacu otwarto historyczno-biograficzne Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego, poświęcone polsko-amerykańskiemu Bohaterowi, a także polskiej emigracji do Stanów Zjednoczonych AP. Pałac otacza park krajobrazowy o powierzchni 15 ha, usytuowany na skarpie. Idąc wzdłuż skarpy zejdziesz do dolnego parku, a tam sama ścieżka zaprowadzi cię do rzeki. Po drodze zwróć uwagę na pomnik Kazimierza Pułaskiego (stoi tu od 1979 r.), romantyczną kolumnadę, a u jej stóp, w zboczu skarpy – kapliczkę Matki Bożej. Jeszcze do niedawna rozciągał się stąd szeroki pejzaż na dolinę Pilicy, a południową stronę skarpy porastały winnice. Podobno powstały one z inicjatywy królowej Bony.

W latach 2008-2013 zrealizowano tu projekt pn. Rewitalizacja zespołu pałacowo-parkowego w Warce, współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013 oraz ze środków Powiatu Grójeckiego. Przeprowadzono generalny remont pałacu, w miejscu zabudowań folwarku wybudowano Centrum Edukacyjno-Muzealne, poddano rewitalizacji zabytkowy park. Od 1999 r. Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego jest instytucją kultury współprowadzoną przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Powiat Grójecki.